O ludziach, którzy potrafili wcielić w życie dwa wspaniałe ideały: breaterstwo i służbę ojczyźnie

,,Kamienie na Szanie’’ to lektura o:

• przyjaźni

• wojnie

• harcerstwie

• bohaterstwie

• braterstwie

• poświęceniu

• dojrzewaniu (kształtowaniu charakteru)

• odwadze

• patriotyźmie (służbie ojczyźnie)

• młodości

Wstęp do utworu:

Bohaterowie są postawieniu na pierwszym planie, dopiero potem wspominany jest czas akcji (wojna).

Krótka charakterystyka bohaterów:

• żyją pełnią życia

• dokonują wielkich czynów

• realizowali swoim życiem dwa ideały: braterstwo i służbę

RUDY → JAN BYTNAR porwany przez gestapo

rude włosy, piegi, szczupły, ale silny, inteligentny, wszechstronnie utalentowany (artystycznie i technicznie), spokojny i opanowany, dużo rozmyśla, uczy się tańczyć i gotować

ZOŚKA → TADEUSZ ZAWADZKI pseudonim ,,Kotwicki’’

delikatna dziewczęca uroda, niebieskie oczy, jasne włosy, opanowany, samotnik, urodzony organizator i przywodca, związany z rodziną, ambitny i uparty

ALEK → MACIEJ ALEKSY DAWIDOWSKI ,,Glizda’’ ,,Kopernicki’’

szczupły, wysoki, niebieskie oczy, jasne włosy, pogodne usposobienie, optymista, uczuciowy, marzyciel, uczy się panować nad sobą

Środowisko, które ukształkowało bohaterów

1. Szkoła → Gimnazjum im. Stefana Batorego → zapewniła wykształcenie, rozwijała zainteresowania (sport, kino, wycieczki), budowała relacje rówieśnicze a także relacje z wychowawcami

2. Harcerstwo → Buki (23 warszawska drużyna harcerska - Pomarańczarnia) → nauczyło bohaterów kształtowania własnego charakteru, patriotyzmu, współdziałania w grupie, dostarczyło pozytywnych wzorców

3. Rodzina

   • ALEK → jego ojciec był dyrektorem fabryki broni, odmówił współpracy z Niemcami

   • RUDY → ojciec był żołnierzem, rodzina inteligentna - nauczyciele

   • ZOŚKA → ojciec inżynier na politechnice warszawskiej, przyjaźnił się z Aleksandrem Kamińskim

Chłopcy mieli dobre warunki rozwoju, ale od nich samych zależało czy wykorzystują swoje życiowe szanse.

Właściwa akcja utworu:

wycieczka w Beskidy Śląskie, 1939 rok - bohaterowie są po maturze → koniec skoły = koniec dzieciństwa = wejście w dorosłość

Plany na przyszłość:

Plany bohaterów nie był sprecyzowane, zamierzali się doskonalić, chcieli pracować dla Polski dla jej rozwoju i poprawy warunków życia ubogich.

Aleksander Kamiński

• 1903 - 1978

• jest pochowany na Powązkach

• związany z Szarymi Szeregami

• żołnierz AK

• znał osobiście Alka, Rudego i Zośkę

• założyciel młodzieżowej organizacji Małego Sabotażu ,,Wawer’’

W okupowanej Warszawie

Co chłopcy myśleli o zbliżającej się wojnie?

Bohaterowie wierzyli w siłę Polski, sojusz z Anglią i Francją dawał im poczucie bezpieczeństwa. Myśleli, że wojna nie wybuchnie, ewentualnie spodziewali się wygranej

kampania wrześniowa

1 września - początek II w. ś. → atak Niemców

8 września - szturm na Warszawę, obrona stolicy (początek)

17 września - atak ZSRR na Polskę

28 września - kapitulacja Warszawy

3 października - OKUPACJA

klęska wrześniowa = katastrofa psychiczna narodu

dlaczego skończyło się wielką katastrofą:

• Polacy nie byli psychicznie przygotowani do klęski.

• Przekazywano informacje tylko o zwycięstwach.

• Lekceważono wrogów.

• Nieprzygotowano ludzi do ewakuacji

W służbie Małego Sabotażu

Szare Szeregi - kryptonim ZHP

→ Zawisza (12-15 lat) - nie brali udziału w walce

→ Bojowa (16-18 lat) - służba sabotażowa

→ Grupy Szturmowe (18+) - dywersja, akcje bojowe, broń

sabotaż - walka z okupantem poprzez unikanie pracy, wadliwe jej wykonywanie, uszkadzanie środków produkcji, ośmieszanie, przeszkadzanie w realizacji jakiegoś planu

Wawer - kryptonim organizacji młodzieżowej, której celem była akcja Małego Sabotażu

Akcje sabotażowe:

1. Wybijanie szyb fotografom - na wystawach były fotografie niemieckich żołnierzy +

2. Zdejmowanie niemieckich flag i zastępywanie ich polskimi

3. Akcja Kopernikowska - zdjęcie tablicy zasłaniającej polski napis na pomniku Mikołaja Kopernika (Alek) +

4. Akcja kinowa - gazowanie kin, hasło ,,tylko świnie siedzą w kinie’’, akcja przeciw Polakom chodzącym na filmy propagandowe -

5. Rysowanie żółwi - nawoływanie do powolnej pracy na rzecz Niemców

6. Rysowanie kotwic - - znaków Polski Walczącej

7. Akcja Paprocki - restaurator, który prenumerował gazety propagandowe - głuche telefony, wybijanie szyb +

8. Walka z propagandą Goebbelsa - rysowanie V (victory=zwycięstwo)

Wynalazki Rudego: wieczne pióro do pisania wysoko na murze, naklejki propagandowe, pieczątki z trupią czaszką, stempe kotwicy z poduszką nasączoną farbą, system blokowy wciągania flag, jajka z farbą

Akcje dywersyjne

Dywersja - działania na tyłach wroga, dezorganizujące jego działania wojenne, częstwo z użyciem broni i materiałów wybuchowych

Akcje dywersyjne wymagały: opanowania, odwagi, umiejętności bojowych, cierpliwości, determinacji, współpracy, skupienia, poświęcenia, szybkiego podejmowania decyzji, dobrego przygotowania

Akcja pod Arsenałem

Okoliczności aresztowania Rudego:

aresztowania Heńka → zdobycie adresu Rudego (notatki) → wtargnięcie do mieszkania Rudego Niemców z karabinami maszynowymi (23 marca 4:30) → przeszukanie mieszkania, aresztowanie Rudego i jego ojca

Dalsze losy Rudego:

• przewieziony na Pawiak (więznienie śledcze gestapo) ul. Pawia)

  • al. Szucha → przewożenie więźniów z Pawiaku na przesluchania

• konfrontacja z Heńkiem

• bicie i tortury

Zachowanie Rudego w czasie przesłuchań:

• zapierał się wszystkiego

• nieugięta postawa mimo tortur i maltretowania

• nie wydał nikogo

• nadstawiał głowę, żeby stracić przytomność i nie czuć bólu

Postawa innych więźniów wobec Rudego:

• czuwanie przy Rudym, pełnili przy nim nocne dyżury

• opiekowali się nim (podawali wodę i przewracali na drugi bok)

• bezradność i współczucie

Reakcje przyjaciół Rudego na aresztowanie:

• rozpacz, wzburzenie, nadzieja na odbicie

• zadanie Wesołego, ma dowiedzieć się kiedy i w jaki sposób Rudy będzie przewożony (jako pracownik Wedla może dostać się do budynku na al. Szucha)

• przygotowania, uzyskanie zgody na odbicie, planowanie działań

• brak zgody, odwołanie akcji w ostatniej chwili

AKCJA POD ARSENAŁEM

Termin: 26 marca 1943 17:00

Miejsce akcji: Warszawa, w pobliżu Arsenału, ul. Bielańska i Długa

Dowódca akcji: Orsza (naczelnik Szarych Szeregów)

Uczestnicy akcji: 28 osób → Zośka (Tadeusz Zawadzki), Alek (Maciej Aleksy Dawidowski), Wesoły (Zygmunt Kaczyński), Słoń (Jerzy Gawin), Maciek (Sławomir Bikker)

PLAN WYDARZEŃ:

1. Rozstawienie ludzi w zaplanowanych miejscach

2. Zbliżanie się więziennej karetki

3. Sygnał od obserwującego przejazd łącznika

4. Gwizdek dowódcy rozpoczynający akcję

5. Pełne napięcia oczekiwanie

6. Zastrzelenie policjanta przez Zośkę

7. Niespodziewane skręcenie więźniarki w ul. Długą

8. Obrzucenie auta butelkami z benzyną

9. Wyskoczenie gestapowców z auta, początek strzelaniny

10. Ostrzeliwanie się ostatniego Niemca zza samochodu, impas w walce

11. Szturm i wypuszczenie więźniów

12. Wniesienie Rudego do samochodu, który ma odwieść grupę z miejsca akcji

emocje:

1. pozytywne

   • rozgorączkowanie bitewne

   • duma z pokonanie Niemców

   • radość z sukcesu i odbicia przyjaciela

2. negatywne

   • rozpacz z powodu postrzelenia Alka

   • przerażenie stanem Rudego

   • nienawiść do okupantów

   • obawa o życie przyjaciół

Czy akcja pod Arsenałem miała sens?

Pokolenie Kolumbów

Rudy i Alek umierają 30 marca 1943 r. (pochowani obok siebie)

Reakcje przyjaciół na śmierć:

Alka - była normalnym losem żołnierskim, bez grozy piekieł

Rudego - śmierć nieludzka, bestalska, stracenie Schultsa i Langego

Dni powszednie herosów

• dodatkowe prace zarobkowe (korepetycje, wyrób marmolady, prowadzenie rikszy, szklarstwo, drwalnictwo)

• dyskusje (religia, filozofia)

• studia (tajne komplety, szkoła budowy maszyn)

• wycieczki (poza Warszawę, do lasu, na wieś)

• wątek miłosny (Alek i Basia - poznali się na początku wojny, Basia była o 4 lata młodsza, w Warszawie rzadko się spotykali, mieli dla siebie więcej czasu gdy Alek wyjechał na wieś, rozmawiali na różnorodne tematy)

• związanie z komórką Andrzeja (komórka więzienna, harcerze zajmowali się przekazywaniem listów)

• łapanki

• historia skórzanej kurtki Alka (marzenie Alka o skórzanej kurtce) → zakup kurtki u ulicznego handlarza → radość chłopaka, dezaprobata Basi, zazdrość kolegów → wypożyczanie kurtki na akcje → zniszczenia kurtki (krew, dziury) → utrata kurtki (jeden z kolegów w niej umiera)

Tytuł: ,,Kamienie na Szaniec’’

wiersz ,,Testament Mój’’ (Juliusz Słowacki) (powięcenie życia w walce o wolność, odpowiada to sytuacji, w której znaleźli się bohaterowie)

szaniec - umocnienie w celu obrony, usypane z kamieni

kamienie (metaforycznie) - życie bohaterów, które składali jako ofiarę w walce o wolność

Pokolenie Kolumbów:

Rok urodzenia: 1920/1921

Matura: 1939

Śmierć: 1943

Pokolenie Kolumbów → tytuł książki Romana Bratniego ,,Pokolenie Kolumbów. Rocznik 1920.’’

Pokolenie Kolumbów to jest pokolenie młodych ludzi, urodzonych około roku 1920, wchodzących w dorosłość podczas II Wojny Światowej, którzy zmarli w czasie wojny lub tuż po jej zakończeniu.

inne określenia: pokolenie stracone, pokolenie bez przyszłości, pokolenie apokalipsy spełnionej

przedstawiciele: R. Bratny, T. Różewicz, K. K. Baczewski, M. Białoszewski, T. Gajcy

Rodzaj i gatunek literacki

Rodzaj literacki: epika

Gatunek literacki: powieść reportażowa +literatura faktu + gawęda harcerska

powieść reportażowa:

• autor pisze o wydarzeniach, w których brał udział

• opowieść o wydarzeniach z życia autentycznych postaci

literatura faktu:

• opowiada o rzeczywistych wydarzeniach, miejscach i bohaterach

• brak fikcji literackiej

• wierność realiom

gawęda harcerska:

• bohaterami są harcerze

• opowiada o czynach bohaterów

• przypomina ustną opowieść (swobodną relację)