Motywy/konteksty/gatu

Istotą tej filozofii jest proste, matematyczne założenie-lepiej poświęcić(zabić) jedną osobę, żeby uratować sto istnień ludzkich

Dzieli ludzi na dwie grupy

1. „wszy ludzkie" (95% społeczeństwa), które sprawiają, że świat trwa ale nie popychają go do przodu. Dla nich zostały utworzone reguły, nakazy i zakazy społeczne, których musieli przestrzegać, bo inaczej spotykały ich konsekwencje.

2. „elita", „wybrani" to właśnie oni świat popychają do przodu i są ponad zasady, nakazy i reguły społeczne jeśli jest to jest potrzebne do osiągnięcia ich celu.

Myśl według niemieckiego filozofa z początku XIX wieku mówiąca że nie ma czegoś takiego jak dobro i zło. Jeśli jednostka jest na tyle silna, że może coś zrobić, ma racje, a jeśli natomiast nie ma dość siły, oznacza to, że nie miała prawa tego zrobić.

Miłość erotyczna i romantyczna

Miłosierdzie, jednej upadłej duszy nad drugą

Spowiedź Ks. Robaka po byciu postrzelonym przez Moskali. Spowiada się on Gerwazemu (klucznikoqi) wymawiając że tak naprawdę nazywa się Jacek Soplica i że był (fałszywym)najlepszym przyjacielem Stolnika, którego zabił po jego odmowie oddania mu ręki swojej córki(dostał od stolnika czarną polewkę). Opowiada także o tym jak doprowadził później swoją żonę do śmierci swoim alkoholizmem i niekochaniem jej. Po wieści, że Ewa wyszła za mąż udał się do Horeszków chcąc przeszkodzić w ślubie ale jednak niczego nie zrobił. Kiedy miał już odjechać wydawało mu się że Stolnik podnosi pięść na niego jakby w geście ostrzeżenia. Jacek Soplica łapie za broń i zestrzeliwuje dawnego przyjaciela. Później ucieka z kraju zostawiajac syna za sobą. Grzechy są mu wybaczone kiedy przychodzi pleban, oraz dowiaduje się że Stolnik Horeszka przed śmiercią mu wybaczył. Spowiedź Marmieładowa do Rodiona w której przyznaje się do moralnej klęski wynikającej z jego pijaństwa. W jego życiu niewiele jest okresów trzeźwości ale i alkohol nie przynosi mu zapomnienia. Jest pijakiem świadomym swojego uzależnienia i krzywd względem swoich bliźnich i rodziny spowodowanych uzależnieniem. Alkoholem próbuje się ukarać za owe krzywdy przez co wpada w błędne koło.

Postać kobieca, która pomimo swojego zajęcia(prostytucja) pozostaje czysta i niewinna i pomaga głównemu bohaterowi (np Sonia ze „Zbrodni i kary")

Chrystus wskrzesza go z martwych udowadniając, że dla Boga nie ma rzeczy niemożliwych.

Kluczowa ideologia szlachty polskiej, która rozwinęła się w okresie baroku i charakteryzowała się zachowaniem(sarmaci byli agresywni, bardzo łatwo było ich rozdrażnić, byli porywczy i mieli o sobie bardzo wysokie mniemanie, byli ksenofobami). W literaturze („Pan Tadeusz", „Potop", „Kordian") są przedstawiani jako główny powód upadku Rzeczypospolitej

Przekładanie interesu własnego nad ten narodowy)

postawa poświęcenia się albo przeciwstawienia się bogu(siłom wyższym)jednostki dla ludzkości, wyższej idei lub sprawy narodowej 1)działania Kordiana, tytułowy bohater utworu Juliusza Słowackiego jest gotowy poświęcić własne szczęście i życie dla dobra kraju. Nie odnajdując sposobu na uwolnienie narodu, decyduje się na zamordowanie cara. W samotności wyrusza do komnat władcy, jednak przed ostateczną zemstą opada z sił, traci zmysły i omdlewa. Bunt Kordiana przejawia się przede wszystkim w działaniu. Zdesperowany mężczyzna widzi, iż jego rodacy nie chcą wystąpić przeciwko carowi, dlatego decyduje się w pojedynkę zakończyć dramat narodu. 2)bunt Konrada w Wielkiej Improwizacji. Konrada cechuje chęć poniesienia najwyższej ofiary dla dobra narodu. Jest on gotów zbuntować się przeciwko Bogu, którego wzywa i do którego się porównuje. Wyraża wolę podzielenia się ze Stwórcą jego potęgą, chce sprawować władze na „rządem dusz" i wyzwolić swój kraj. 3)prometeusz który dał ludziom ogień i przez to spotkała go kara ze strony zeusa w postraci przywiązania do skaly i codziennej męki(ptak wyjadał mu wątrobę każdego ranka)

Motywy utrwalone w późniejszej kulturze

WzOry ludzkich postaw i zachowań

Pieśń pochwalna śpiewana przez chór

Zły los/przeznaczenie

Wybór między równorzędnymi racjami

Jednostka jest skazana na klęskę w obliczu konfliktu

Postępowanie bohatera tylko przybliża klęskę, której starał się uniknąć bohater

Decydować miała o losach całego świata

Jedynym rzeczywistym bytem jest materia

Rzeczywistość jest niedoskonałym odwzorowaniem świata idei

Coś zgodnego z naturą i rozumems

Dystans wobec losu (zła i dobra, które bohatera spotyka)

Nurt nawiązujący do wzorców antycznych

Antyczny wzór postaci

Ktoś nieustraszony, honorowy, bezkompromisowy i biegły w rzemiośle żołnierskim posiadający posłuch wśród poddanych

Antyczny wzór postaci

Łamie boskie zasady, odważny i gotowy do poświęcenie w imię idei

Antyczny wzór postaci

Uparty w szukaniu drogi powrotnej do domu, radzi sobie z trudnościami i podlega głównie sobie b

Mierzy się z konfliktem tragicznym i ironią tragiczną, jego losem kieruje fatum

Skupienie wszystkiego na Bogu i zbawieniu u

Dążenie do zjednoczenia z jednym językiem, wiarą i ustrojem

Przekonanie że wszystko ma swoje odpowiednie miejsce na ziemi

Pojmowanie człowieka jako coś pomiędzy aniołami a zwierzętami, co powoduje konflikt między duchowością a cielesnością.

Rozważał istnienie człowieka na drabinie Bytów

Przepisy w utworach średniowiecznych jak dobrze umrzeć aby zostać zbawionym

Przedstawienie śmierci w korowodzie tańczących ludzi z różnych klas społecznych. Symbolizuje równość wszystkich do śmierci

Teologiczne przedstawienie maryi jako królowej niebios

Przedstawienie Maryi z Jezusem niemowlakiem

Przedstawienie Maryi jako starej kobiety płaczącej pod krzyżem nie będąc w stanie mu pomóc ani nawet obetrzeć twarzy

Obraz Maryi rozpaczającej z ciałem Jezusa na kolanach

Przemijanie

Surowy model religijności, który zakłada życie w ubóstwie oraz wyrzeczenie się rodziny o potrzeb cielesnych i kierowanie się ewangelią

Motyw ucieczki od świata

Coś wyolbrzymianego do stopnia wywołującego niepokój i rozbawienie

„pamiętaj o śmierci”→ masz dobrze żyć bo kiedyś i po ciebie przyjdzie

Coś jest dla wszystkich tak samo

Najważniejszym narzędziem poznania człowieka jest rozum

Najważniejszym narzędziem poznania człowieka są zmysły

Najważniejszym narzędziem poznania dla człowieka są doświadczenia

Wszystko co powstaje ma być pożyteczne

Wiara że bóg stworzył świat ale w niego nie ingeruje (metafora zegarmistrza)

Prawo naturalne podstawą moralności

Nurt w Oświeceniu, który zaprezentował koncepcję człowieka czułego. Gatunek ten był prekursorem romantyzmu i był przeciwstawny wobec racjonalizmu

Sceniczne dzieło muzyczne wokalno-instrumentalne, w którym muzyka współdziała z akcją dramatyczną. Rozwija się w Baroku.

Poezja sławiąca kogoś

Styl poezji barokowej, dużo środków stylistycznych u wyszukany język

Człowiek wierzący jest w korzystniejszej sytuacji niż ten, który tego nie robi

Działania kościoła mające na celu zwalczanie reformacji

Filozofia charakterystyczna dla renesansu według której w centrum zainteresowania jest człowiek i jego potrzeby duchowe i materialne

Poczucie odrębności osobistej

Filozofia renesansu, która głosiła tolerancje religijną

Filozofia renesansu głosząca równość ekonomiczną, społeczną i polityczną

Człowiek uczony w renesansie, który poświęcał życie na naukę i swoje zainteresowania

Literatura o biegu życia i cierpieniu

Koszyk, maliny, drzewa, ptaki, kwiatki

Koncepcja przedstawiona w sielankach w Oświeceniu przedstawiająca człowieka kierującego się swoimi uczuciami, podatnego na wzruszenia i zagłębiającego się w swoje życie

Zestawienie dwóch kontrastujących ze sobą obrazów w utworze

Gatunek literacki wywodzący się ze starożytnej Grecji. Przedstawia miłosne perypetie prostych ludzi( pasterzy) i ich codzienne życie na łonie natury

Gatunek literacki mający uczyć przez zabawę. Satyry wypełnione były groteską i karykaturą. Ukazywały wady zbiorowości w prześmiewczy sposób.

Ktoś kto bardziej ceni wzorce zachodnie niż polskie

Krótkie, wierszowane, moralizujące utwory mające uczyć poprzez zabawę. Są formami paraboli i zawierają ukryty morał. Często występują personifikacje zwierząt/przedmiotów

Postawa patriotyczna polegająca na gotowości oddania życia za ojczyznę