GESCHIEDENIS_begrippen (copy)

cultuurstroming in 18e E

• rationalisme en gezond verstand

• oorzaak: wetenschappelijke revolutie

• vrijheid en gelijkheid

• afschaffing standensamenleving in Franse revolutie

verkiezingssysteem

• belastingbetalers hebben stemrecht

document

• opgesteld en goedgekeurd door volksvertegenwoordigers

• rechten / plichten van burgers, vertegenwoordigers en staatshoofden

• bestuurlijk regime: besturing op basis van grondwet

• vertegenwoordigers in parlement

vorst regerend volgens grondwet

politiek regime

• alle burgers nemen deel aan politiek

economisch regime in 19e E tot WOII

• vrije markt: vraag en aanbod

• rol staat beperkt

revolutie in 1789 tot 1799

• bewind van Napoleon (1799-1815)

• afrekening verouderde structuren door revolutionairen --> afschaffing van vorstelijk absolutisme --> verovering van groot deel Europa --> verspreiding verlichtingsideeën <--> kloof tussen arm en rijk

vrijheid van godsdienst, meningsuiting, drukpers,...

onvervreemdbaar recht verworven door geboorte = mensenrechten

politiek regime

• beperkte groep deelnemen aan politiek

leer: enkel verstand = ware kennis

gelijkheid door onvervreemdbare rechten

• onafhankelijk stand

• niet afneembaar

staat

• rechtsgelijkheid

• rechtszekerheid

• scheiding van de machten

• volkssoevereiniteit

zekerheid van onverveemdbare rechten

staatsvorm

• verkozen burger staatshoofd

3 staatsmachten bij verschillende personen

• wetgevende

• uitvoerende

• rechterlijke --> rechtszekerheid

hoogste macht binnen staat

• wetgevende: wetten opstellen en goedkeuren

• uitvoerende: regels omzetten in concrete bestuursdaden

• rechterlijke: nakijken van naleving wetten + overtreders bestraffen

• erkend gezag: macht door inwilliging van burgers

• taak gezag: onvervreemdbare rechten waarborgen <--> gezag ontslaan door volk

benaming voor internationale beweging: afschaffinf slavernij

verkiezingssysteem in België

• na WOI: mannen

• na WOII: vrouwen en mannen

• alle meerderjarige burgers 1 stem

• objectief: leeftijd en nationaliteit

jodenhaat / racisme tegen joden

• ''volk" voor Hitler = ras <--> bevolking

• Ariër = gezonde Germaan

alleenheerser met 3 staatsmachten

politiek regime

• 1 persoon neemt deel aan politiek

• activisten tegen racisme in 2012 opgericht

• zwarte vuist uit jaren 60: symbool verzet

toestand

• alles volgens regels, papieren en formulieren

samenbrengen van macht in 1 persoon of instelling

ideologie in 19e E

• gebaseerd op encycliek (= brief paus) Rerum Novarum (1891)

• afzetting tegen conservatieven door christen-democraten

• opkomen voor gewone man

• politieke landschap: centrumpositie tussen socialisme en liberalisme

in USSR jaren 30 onder Stalin

• communistische landbouw

• onteigening boeren --> werken op kolchozen of sovchozen

• gemeenschappelijke productiemiddelen

ideologie in 19e E

• gebaseerd op Communistische Manifest door Karl Marx

• via revolutie gemeenschappelijke productiemiddelen --> lot arbeiders en boerne verbeteren

• communist = vrijzinnig

visie op maatschappij

• corporatie: belangrijkste socio-economische pijler

• klassentegenstellingen afgewezen

vereniging in 19e E

• werkgever en werknemer zijn lid

• nadeel: patroon macht over arbeiders

geheel van samenwerkende verenigingen in 19e E

• werkgever is geen lid

• voorloper latere vakbonden

Duitsland onder het bewind van Hitler (1933-1945)

evolutietheorie

• natuur selecteert onbewust geschikte individuen om te overleven in lokale condities

• mens ontwikkeld uit primitieve soorten

toekennen van gelijke rechten = ontvoogding

links totalitair regime

• vanaf 1917: USSR olv Lenin

• vanaf 1924: USSR olv Stalin

rechts totalitair regime

• vanaf 1922: Italië olv Mussolini (Duce)

• vanaf 1933: duitsland olv Hitler (rijkskanselier)

politiek systeem

• berustend op ultrarationalistische, onverdraagzame anticommunistische totalitaire beginselen

• Italië: fascisme

• Duitsland: nationaal-socialisme

streven naar gelijkheid voor vrouwen en mannen

sociale, culturele en psychologische invulling van man of vrouw

daden om deel of hele nationale, etnische, rationale of religieuze groep te vernietigen

• begrip ontstaan na WOII

= begeleide vrije markteconomie in 20-21e E

• staat begeleid economie

• doel: uitbuiting of crisis voorkomen --> gereguleerde markt

systeem van gevangenissen en werkkampen in Sovjet-Unie door Stalin

geheel van overuitgingen / ideeën om samenleving beter / anders te functioneren

periode tussen 2 wereldoorlogen

= holocaust vernietiging joden in interbellum

economisch regime

• productiemiddelen privé

• vrije markt

• zoveel mogelijk winst zonder staatstussenkomst

kapitalisme in tijdens kolonisaties van niet Europese gebieden

• inzet van soldaten in koloniale gebieden

• oorsprong: onteigening en geweld

kapitalisme in 19e E

• oprichting van katoenfabrieken

economist tijdens interbellum

• theorie: volledige tewerkstelling inmenging van staat nodig

• grote investeringen doen en belastingen verlagen door staat

• geestelijke vader van gemengde economie

revolutie in 1935-1940

• landen grijpen in hun economie in --> gereguleerde markten

stelling Karl Marx

• aaneenschakeling van verschillende klassenstrijden

vijanden communistische revolutie

veroverd gebied dat uitgebuit wordt door Europees land

uitoefenen gezag door staat over buitenlands gebied op alle domeinen

• doel: uitbuiting voor eigen doel

• man: gezinsinkomen

• vrouw: huismoeder

• ideaal bij burgerij 19-20e E

overtuigde Russische marxist die Rusland na oktoberrevolutie omvormde naar communistische staat

ideologie in 19e E

• gebaseerd op ideeën verlichting

• liberale vrijheden (grondwet)

• constitutioneel parlementarisme en oligarchie

• scheiding kerk en staat

• economisch liberalisme

grondlegger marxisme in 19e E

theorie Karl Marx

• basis ontwikkeling van communistische en socialistische ideologie

streven naar machtsuitbreiding van een staat

• kolonies opdringing eigen politieke, culturele en economische politiek --> groot imperium

staat met meerdere volkeren met uiteenlopende culturen

= ziekenfonds verzekering voor medische kosten

staat waarin 1 volk leeft

ideeëngoed van Hitler

onderneming, transportmiddelen, gronden...: eigendom staat

theoretische weergave van posities ideolgieën (flexibel)

• links: progressief / vooruitstrevend: gelijkheid en staatstussenkomst

• rechts: conservatief / behoudsgezind: ongelijkheid en weinig tussenkomst

manier van politiek drijven

• centrale tegenstelling: volk (populist) en elite

• links en rechts populisten

• geen ideologie

• polarisatie

nodige middelen om te produceren: kapitaal, fabrieken,...

arbeiders in armoedige omstandigheden leven en overgeleverd zijn aan willekeur werkgever

(misleidende) informatie

• doel: aanhangers winnen

• politieke doelen verwezenlijke

discrimineren op grond van raskenmerken

probleemoplossing van paus voor uitbuiting arbeiders

• armoedige omstandigheden vereisen structurele veranderingen

gedwongen arbeid waarbij werker = lijfelijk eigendom van meester

groep in 19-20e E

• darwinisme toepassen op sociale, politieke en econpomische processen

• doel: verklaring of promoting van bepaalde ideologieën

• rechtvaardiging koloniale uitbuiting, racisme en eugenetica

strijd

• doel: meer rechten verkrijgen die materiële leven van individu in samenleving garanderen en verbeteren

= sociaaldemocraten ideologie

• gebaseerd op communistisch manifest Karl Marx

• doel: emancipatie van arbeiders via wetgevend parlementair werk

• staatstussenkomst

• AES

• socialisten = vrijzinnig

Russische woord voor raad

Verzameling van mensen op een bepaald grondgebied

Mensen verenigd onder soeverein gezag

• Politiek regime : #mensen dat deelneemt aan politiek

• Bestuurlijk regime: manier waarop volk bestuurd wordt

• Staatsvorm: staatshoofd

• Staatsstructuur: organisatie van grondgebied en souvereiniteit

• Economisch regime: wel/geen staatstussenkomt in de economie

Staatstussenkomst, geen vrijhandel

Hakenkruis, gebruikt door nazi’s als propagandamateriaal

Bestuurlijk regime:

• Verwerpt principes van rechtsstaat

• Voert beleid van een sterke staat die maatschappelijk en individuele leven controleert

• Individuele belang is ondergeschikt aan het staatsbelang

Organisatie die de belangen van de werknemer binnen éénzelfde beroep behartigt

(1850-2000)

Samenleving wordt opgedeeld in verschillende grote groepen op basis van geloof of ideologie

Zuilen vormden minimaatschappijen + geen contact met andere zuilen

In België: socialisten, katholieken en liberale

Groep van mensen die het gevoel hebben samen te horen.

(Zelfde streek, zelfde cultuur, zelfde leefgewoonten,…)

Een volk heeft het recht om te leven en zichzelf te besturen op een door iedereen erkend grondgebied.

Op ongeoorloofde wijze onderscheid maken.

• Politiek:

  • Macht uitoefenen

  • Organistatie om te beslissen

  • Hoe gebied/landen met elkaar omgaan

• Economisch

  • Voedselvoorzieningen

  • Wie wat produceert en waar

  • Wie wat verhandelt en waar

  • Wie welke diensten levert aan wie en waar

• Cultureel

  • Geloof/levensbeschouwing

  • Kunst

  • Technieken en technologiën

  • Wetenschap

  • Gebruiken, waarden, normen en tradities

• Sociaal

  • (On)gelijkheid

  • Vrouwen - Mannen

  • Hoe groepen het beter/slechter hebben

  • Alledaagse leven

  • Evolutie van de bevolking

  • (On)vrijheid

  • Oorlog, geweld, vrede

Een trage manier van verandering in de samenleving

In de 19de eeuw werd deze term vaak gebruikt.

Iedereen wist wel ongeveer wat er mee bedoeld werd, maar niemand verwoordde het duidelijk.

Soms duidde het op de lichamelijke kenmerken van mensen uit verschillende werelddelen.

• Soms werd het gebruikt om culturele verschillen aan te stippen.

• Soms werd het gebruikt om sprekers van verschillende talen te onderscheiden (Germaanse t.o.v. Latijnse ras)

• Soms werden de sociale klassen als andere rassen aanzien.

Na WOII zijn wetenschappers het er over eens dat een wetenschappelijke grond ontbreekt om rassen te duiden als herkenbare aanduidbare groepen.

Een snelle ingrijpende verandering in de samenleving.

De mens heeft drie revoluties gekend: agrarische (ca. 8000 vC) , industriële (ca. 1750) en postindustriële revolutie (ca. 1960).

Iedere persoon heeft een meervoudige identiteit.

Duitsland, Italië en Japan tijden de tweede wereldoorlog

Een van de zes concentratiekampen die omgebouwd werden tot vernietigingskampen met gaskamers. Dit gebeurde uitsluitend in Polen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Niet enkel joden werden er door de Nazi’s geïnterneerd en vergast.

Gebied in Midden–Europa (o.a. de Baltische staten, het huidige Polen, Wit-Rusland en Oekraïne) waar, in de eerste helft van de 20ste eeuw, miljoenen bewoners zijn vermoord door nazi’s (Duitsers) of door Sovjets (Russen). Beide partijen hadden de intentie om de landen te ontdoen van hun politieke tegenstanders.

Radicale communisten ten tijde van de Russische Revolutie